Thực hiện vai trò trách nhiệm phản biện xã hội của các Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam. Tôi xin tập hợp và báo cáo một số ý kiến, kiến nghị của các luật gia, các nhà giáo và các phụ huynh học sinh tại TPHCM về việc đóng góp ý kiến cho DỰ THẢO 5 LUẬT SỬA ĐỔI, BỔ SUNG MỘT SỐ ĐIỀU CỦA LUẬT GIÁO DỤC như sau:
I. ĐÁNH GIÁ CHUNG
Về ưu điểm, Dự thảo 5 đã đóng góp quan trọng về sửa đổi bổ sung Hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, linh hoạt liên thông giữa các cấp học và trình độ đào tạo; sửa đổi bổ sung về Giáo dục thường xuyên, Giáo dục phổ thông để đẩy mạnh phân luồng sau THCS, định hướng nghề nghiệp ở THPT, xây dựng xã hội học tập suốt đời; về việc công nhận và không cần công nhận văn bằng đào tạo của nước ngoài, việc bổ sung các chế độ chính sách…
Những vấn đề bất cập mà Dự thảo chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn về phạm vi và đối tượng điều chỉnh; Mục tiêu các cấp học, về chính sách đối với các nhà giáo, vấn đề miễn giảm học phí; vấn đề xin cho còn nặng nề, các vấn đề cụ thể khác…..
II. ĐÓNG GÓP CỤ THỂ VÀO CÁC ĐIỀU KHOẢN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục số 38/2005/QH12 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 44/2009/QH12
Chúng tôi kiến nghị: Luật giáo dục số 38/2005/QH12 và 44/2009/QH12 đã quá cũ so với tình hình phát triển kinh tế xã hội và tình hình hội nhập quốc tế về giáo dục của Việt Nam, và so với mục tiêu phát triển kinh tế đất nước theo Hiến Pháp 2013. Vì thế nếu chỉ là sửa đổi một số điều của hai Luật trên là không phù hợp. Mà nên ban hành LUẬT GIÁO DỤC 2018.
2. Điều 2: Mục tiêu giáo dục.
Chúng tôi kiến nghị: Mục tiêu giáo dục nên cụ thể hơn cho từng cấp học: Giáo dục Mầm non gồm Nhà trẻ và Mẫu giáo (rất quan trọng trong việc hình thành tính cách tự nhiên của trẻ con); Giáo dục Phổ thông bao gồm các cấp Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông (phát triển hệ thống tư duy của độ tuổi thanh thiếu niên); Giáo dục Đại học đào tạo trình độ Đại học (phát triển khả năng tự chủ về nghề nghiệp, về môi trường sống, trách nhiệm với quốc gia, với xã hội, với gia đình); trình độ Thạc sĩ, Tiến sĩ (phát triển khả năng nghiên cứu, khả năng giảng dạy, khả năng lãnh đạo, quản lý ở tầm vĩ mô…).
3. Phạm vi điều chỉnh của Luật: Các mục tiêu giáo dục các cấp học đưa ra trong Dự thảo Luật chú trọng nhiều đến đối tượng là các nhà quản lý giáo dục, các giáo viên, các nhà nghiên cứu… chưa chú trọng tới đối tượng là PHỤ HUYNH HỌC SINH và HỌC SINH CÁC CẤP cũng như VAI TRÒ TOÀN XÃ HỘI đối với việc thực hiện Luật Giáo dục.
4. Ngôn ngữ trong Luật giáo dục nên dùng từ ngữ đơn giản, phù hợp với cuộc sống, với đa số người dân, không nên sử dụng từ ngữ trong luật quá trừu tượng, thể hiện mục tiêu mang tính chính trị của loại hình Nghị quyết, xa rời cuộc sống học tập của học sinh và nhu cầu hiểu biết trong giáo dục, giáo dưỡng cho con cháu của các đối tượng là phụ huynh.
5. Chúng ta đang nói về công nghiệp 4.0, là xu hướng hiện thời trong việc tự động hóa và trao đổi dữ liệu trong công nghệ sản xuất. Công nghiệp 4.0 tạo ra "nhà máy thông minh".Một xã hội toàn cầu hóa, xã hội thông minh, thành phố thông minh phải có con người thông minh. Việc học online trực tuyến đã rất phổ biến trên các trang mạng xã hội,… Dự thảo 5 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục hầu như không nhắc gì cụ thể về việc học trực tuyến, đánh giá tác động của nhu cầu học tập online của người dân, việc quản lý các chương trình học online, việc thừa nhận chất lượng và văn bằng học trực tuyến online …
6. Đã là Luật thì bản thân Luật phải có đủ thẩm quyền giải quyết những vấn đề nêu trong Luật. Các Luật gia cho rằng Dự thảo mang tính chất Nghị định nhiều hơn là Luật. Vì Dự thảo này có đến 90% quy định theo tính giả định không có chế tài. Người dạy học và người học rất mờ nhạt trong dự thảo Luật.vẫn còn tình trạng phải được Thủ tướng phê duyệt hoặc Bộ Giáo dục công nhận mới được thực hiện (ví dụ công nhận văn bằng nước ngoài nên để hệ thống giáo dục và các nhà tuyển dụng công nhận, thẩm định và đánh giá thực chất năng lực của người có văn bằng thông qua các quy định của luật pháp).
7. Điều 4. Hệ thống giáo dục Quốc Dân.
Khoản 3. Chuẩn đầu ra là yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của người học sau khi hoàn thành một chương trình giáo dục. Chuẩn đầu ra của các trình độ đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân được quy định trong Khung trình độ quốc gia do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Chúng tôi kiến nghị: Không nên cái gì cũng phải chờ Thủ tướng phê duyệt. Khung trình độ quốc gia thuộc chuyên môn quản lý nhà nước về giáo dục của Bộ Giáo dục.
8. Điều 6. Sửa đổi, bổ sung khoản 1, khoản 2 và khoản 4 như sau:
1. Chương trình giáo dục thể hiện mục tiêu giáo dục; quy định yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực, phạm vi và cấu trúc nội dung giáo dục, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục, cách thức đánh giá kết quả giáo dục đối với các môn học ở mỗi lớp, mỗi cấp học; các môn học, mô đun, ngành học đối với từng trình độ đào tạo.(không nên dùng từ “mô đun” không phải ai cũng hiểu từ này)
9. Điều 27. Mục tiêu của giáo dục phổ thông
Điều 27 về mục tiêu giáo dục phổ thông của ba cấp học: Tiểu học, THCS, THPT được soạn thảo với những khái niệm trừu tượng, chung chung rất khó hiểu đối với học sinh, nhất là phụ huynh hiểu được để có thể phối hợp với nhà trường dạy con ra sao theo mục tiêu này.
Do các khái niệm chung chung trừu tượng nên rất khó hiểu và khó cắt nghĩa thống nhất và đi tới có nhiều cách hiểu, cách giải thích khác nhau về các khái niệm và cụm khái niệm như “nhằm phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa và trách nhiệm công dân” “nhằm hình thành những cơ sở cho sự phát triển”; “nhằm củng cố và phát triển những kết quả ... học vấn phổ thông nền tảng..."; “nhằm bảo đảm cho học sinh củng cố và phát triển... lao động”.v.v.
Chúng tôi kiến nghị: Ban Soạn thảo thiết kết lại nội dung các mục tiêu giáo dục các cấp học theo yêu cầu phục vụ trực tiếp cho thầy, cô giáo, các nhà quản lý giáo dục trong dạy và học; cho đông đảo phụ huynh các tầng lớp xã hội và học sinh các cấp hiểu và phấn đấu thực hiện cho được.
10. Điều 44: Giáo dục thường xuyên.
Mục 4 Điều 44 quy định: “Cơ sở giáo dục đại học chỉ được liên kết đào tạo trình độ đại học theo hình thức vừa làm vừa học, học từ xa với cơ sở giáo dục đại học, trường cao đẳng, trường trung cấp, trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh; trường đào tạo, bồi dưỡng của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân” Chúng tôi cho rằng quy định như trên mang tính tràn lan, tăng nhanh số lượng đào tạo nhưng chất lượng đào tạo theo cơ chế liên kết không bảo đảm, dẫn đến thất nghiệp tràn lan.
Kiến nghị:Chỉ thực hiện liên kết trong hệ thống đào tạo nhất quán như giữa các trường Trung cấp, Cao đẳng, Đại học cùng ngành, không thực hiện liên kết đào tạo với các trường của các tổ chức chính trị xã hội, lực lượng vũ trang... không cùng một hệ thống chuyên ngành đào tạo.
11. Điều 53. Hội đồng trường, đại hội cổ đông, hội đồng quản trị
Hội đồng trường như Dự thảo nặng về hình thức, quyền hành không bằng Hội đồng quản trị của doanh nghiệp. Thực tế, mọi việc trong trường công lập hiện nay Hiệu trưởng quyết hết. Để Hội đồng trường đi vào thực chất chúng tôi kiến nghị bổ sung mục c về Hội đồng trường như sau
c. Hội đồng trường có quyền giám sát, khi cần thiết tổ chức thanh tra các hoạt động điều hành của Hiệu trưởng về chuyên môn, về xây dựng cơ sở vật chất, về các nguồn thu chi tài chính, về quyết toán tài chính theo quy định của pháp luật.
12. Điều 69: Các Cơ sở Giáo dục khác: Khoản 1.c) Viện Nghiên cứu do Thủ tướng chính phủ thành lập được phép đào tạo trình độ tiến sĩ. Điều này khác hoàn toàn so với Luật cũ. Vậy những Viện trước đây thuộc các Bộ và các Tổ chức xã hội thành lập đã được đào tạo tiến sĩ, bây giờ có phải thay đổi không hoặc văn bằng Tiến sĩ đã cấp trước đây có còn hiệu lực?
13. Điều 70 : Nhà giáo
Khoản 2 ghi: a) Phẩm chất, đạo đức, tư tưởng tốt;
Chúng tôi cho rằng ghi như thế quá vắn tắt không giúp gì cho việc tự tu dưỡng của giáo viên, không có tính răn đe ngăn chặn thói hư tật xấu, thậm chí có những hành vi vô đạo đức.Một thực trạng không thể không quan ngại hiện nay là tình hình đạo đức xuống cấp trong ngành giáo dục, như chuyện bảo mẫu bạo hành trẻ, cô giáo cho học sinh quỳ nhiều lần liên tiếp và không có lý do, cô giáo phạt học sinh uống nước giặt giẻ lau bảng và trầm trọng nhất là vụ án thầy giáo dâm ô hàng loạt trẻ em… Cần có quy định cụ thể hơn, đồng thời phải có chế tài và xây dựng quy tắc ứng xử riêng cho những người làm công tác giáo dục.
Chúng tôi kiến nghị: Ban soạn thảo viết rõ nội dung này một cách đầy đủ bao gồm cả nội dung chế tài các hành vi xấu của nhà giáo, chú trọng nhà giáo trong lĩnh vực mầm non.
Hiện nay nhìn chung lương của nhà giáo còn thấp, đặc biệt là nhà giáo ở bậc giáo dục mầm non, phổ thông. Vì vậy, cần phải có cơ chế, chính sách tháo gỡ vấn đề này và cần thể chế hóa quan điểm của Đảng trong Nghị quyết số 29-NQ/TW vào Luật giáo dục.
Chúng tôi kiến nghị: đưa vào Luật nội dung sửa đổi cơ chế tiền lương trong giáo dục bảo đảm cho thầy, cô giáo sống được bằng lương.
14. Điều 99. Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục
Nội dung quản lý nhà nước trong dự thảo luật theo xu hướng xin cho. Luật giao cho Thủ tướng quá nhiều việc. Thực chất việc của Thủ tướng là từ tham mưu của Bộ giáo dục nhưng lại phải tham khảo ý kiến các bộ ngành khác. Từ đó xuất hiện xin cho tràn lan.
Chúng tôi kiến nghị: Củng cố và nâng cấp Hội đồng giáo dục quốc gia với nhiệm vụ trọng tâm về khung chuẩn mực cho giáo dục, đào tạo:
15. Điều 105: Học phí:
Cần tiếp tục quán triệt và thực hiện Hiến pháp 2013 và các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về phổ cập giáo dục; căn cứ thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội giai đoạn hiện nay cũng như yêu cầu phát triển nền giáo dục theo hướng hiện đại và hội nhập quốc tế, cần đẩy mạnh phổ cập giáo dục trung học cơ sở và phân luồng. Vì vậy, phải có cơ chế chính sách thích hợp để thực hiện phổ cập giáo dục. Tuy nhiên Dự thảo lần này chỉ đề cập miễn học phí cho học sinh tiểu học (công lập) các cấp học khác không được đề cập, kể cả mức giảm học phí cũng không đặt ra.
Chúng tôi kiến nghị: Đối với Trường công lập, phải tổ chức thi tuyển để chỉ nhận học sinh ưu tú và miễn học phí cho học sinh Tiểu học, THCS, THPT. Không cho phép các Trường công lập sử dụng mặt bằng trường liên kết đào tạo tràn lan làm ảnh hưởng đến cơ sở vật chất, các công cụ dạy học của nhà trường công lập. Khuyến khích PHHS và học sinh tham gia hệ thống trường ngoài công lập có uy tín, có cơ sở vật chất đáng tin cậy.
16. Điều 110: Công nhận Văn bằng nước ngoài:
Chúng tôi cho rằng đã có sự đổi mới đáng kể trong việc công nhận văn bằng, nhưng khoản 1 Điều 110 cũng không cần phải Bộ Giáo dục công nhận mà nên để cho các trường hoặc các tổ chức tuyển dụng công nhận theo các quy định của luật (lời văn của khoản 1 không quy định “ai” công nhận)
Chúng tôi kiến nghị: Sửa khoản 1. Văn bằng của người Việt Nam do cơ sở giáo dục nước ngoài cấp được các trường hoặc các tổ chức tuyển dụng công nhận trong các trường hợp sau đây:
a) Văn bằng được cấp bởi các cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục đại học ở nước ngoài mà các chương trình giáo dục đã được cơ quan kiểm định chất lượng giáo dục của nước đó công nhận hoặc được cơ quan có thẩm quyền về giáo dục của nước đó cho phép thành lập và được phép cấp bằng, đồng thời việc thực hiện chương trình đào tạo đó phải tuân thủ quy định tại Khung trình độ quốc gia hoặc Hệ thống giáo dục của nước cấp bằng;
b) Văn bằng được cấp bởi cơ sở giáo dục nước ngoài đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam, thực hiện hoạt động giáo dục theo quy định trong giấy phép và đáp ứng quy định tại điểm a khoản 1 Điều này.
17. Các ý kiến khác
Các luật gia và các nhà giáo cho rằng chế độ cử tuyển giáo viên chính là nguyên nhân dẫn đến chất lượng đào tạo sụt giảm, tăng xin cho, hạ thấp giá trị sản phẩm đào tạo của Giáo dục.
Tuyển sinh vào Trường Sư Phạm bắt buộc phải có quy định cụ thể về thể chất và hình thể, không nên có ngoại lệ. Nếu hình thể và trang phục của thầy cô giáo không đủ chuẩn mực dẫn đến sự phản cảm trong học sinh, gây ra những bất lợi không cần thiết.
Sử dụng tiếng nước ngoài nhất thiết phải thống nhất cách phiên âm, hiện nay lúc thì dùng la tinh, lúc thì dùng Hán Việt dễ gây ra nhầm lẫn cho học sinh và cả giáo viên. Chúng tôi kiến nghị: tiếng nước ngoài về danh từ riêng đối với các nước sử dụng tiếng la tinh thì phiên âm theo la tinh hoặc sử dụng Tiếng Anh;
Hiện nay các quốc gia Đông Nam Á tham gia ASEAN và AEC cũng đưa tiếng Anh vào là ngôn ngữ chính thức của quốc gia bên cạnh ngôn ngữ gốc của nước đó. Các em học sinh được đào tạo ngôn ngữ thứ hai từ những ngày đầu đến trường. Như vậy trong quá trình học tập, các học sinh sẽ dễ dàng tiếp cận đến nền tri thức của thế giới hơn. Tại Việt Nam, các bậc phụ huynh có điều kiện đều cho con đi học thêm ngoại ngữ, mà chủ yếu là Anh ngữ tại các trung tâm với chi phí khá đắt so với thu nhập bình quân của họ. Xuất phát từ thực tế đó, Việt Nam cũng nên quy định tiếng Anh là một ngôn ngữ thứ hai bên cạnh tiếng Việt, được sử dụng và đào tạo trong nhà trường từ cấp tiểu học.
Vấn đề thu hút nhân tài cống hiến cho ngành giáo dục. Luật giáo dục cần quy định các chính sách liên quan đến khuyến khích nhân tài, tạo điều kiện để người làm giáo dục yên tâm công tác, đồng thời chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra … phải phù hợp và thực tế, không tạo áp lực cho người học, phụ huynh, người dạy, người làm công tác quản lý…, có vậy chất lượng giáo dục mới tăng lên, đáp ứng nhu cầu xã hội và theo kịp đà phát triển của thế giới.
Trên đây là những kiến nghị của người dân và ý kiến đóng góp của các luật gia, các nhà giáo cho Luật Giáo dục, xin được phản ánh với Ban Thường trực UBTW Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam.
Luật gia Nguyễn Thị Sơn.
