Khung pháp lý về ESG của EU và một số nước: Gợi mở hoàn thiện chính sách về ESG cho Việt Nam

Trong vòng 5 năm qua, Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành khoảng 8000 đạo luật, trong đó có rất nhiều đạo luật liên quan đến bảo vệ môi trường và nhiều Chỉ thị nhằm thúc đẩy giới doanh nghiệp tuân thủ tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Khung pháp lý đồ sộ về ESG của EU sẽ gợi mở nhiều kinh nghiệm chính sách hay cho Việt Nam.

1-1736127853.png

EU và hàng loạt đạo luật thúc đẩy doanh nghiệp tuân thủ ESG

Đáng chú ý, EU đã đưa ra Luật Kế toán Bền vững của Doanh nghiệp trong đó yêu cầu các doanh nghiệp phải có báo cáo chi tiết về ESG.  Hay với Luật Phân loại bền vững (EU Taxonomy) của EU, Luật này cũng định nghĩa các hoạt động bền vững, giúp thúc đẩy đầu tư xanh; Luật về nghĩa vụ thẩm định trách nhiệm xã hội và môi trường (CSDDD) yêu cầu doanh nghiệp kiểm tra trách nhiệm xã hội trong chuỗi cung ứng.

Gần đây nhất, hồi tháng 5/2024, EU đã thông qua đạo luật mới về thẩm định chuỗi cung ứng, được gọi là Chỉ thị Thẩm định Tính bền vững của Doanh nghiệp. Một trong những mục tiêu của Luật chuỗi cung ứng mới là buộc các công ty lớn phải chịu trách nhiệm trước Tòa án châu Âu trong tương lai nếu họ thu lợi từ những vi phạm nhân quyền trong chuỗi cung ứng của mình, chẳng hạn như sử dụng lao động trẻ em hoặc lao động cưỡng bức.

Nghiên cứu các kinh nghiệm triển khai của EU, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, quy định pháp lý về ESG của EU rất đầy đủ và có tính bắt buộc. Ví như, chỉ thị Báo cáo Phi tài chính (Non Financial Reporting Directive - NFRD) đề ra các quy tắc cụ thể cho quá trình công bố thông tin liên quan đến các khía cạnh và lĩnh vực phi tài chính đối với các công ty có quy mô lớn và có sức ảnh hưởng đến công chúng.

Chỉ thị thẩm định về tính bền vững của doanh nghiệp (CSDDD) yêu cầu kế hoạch chuyển đổi xanh chi tiết, khiến doanh nghiệp có nguy cơ bị kiện nếu chuỗi cung ứng không tuân thủ chính sách ESG. Đối với những công ty có hàng trăm nhà cung cấp toàn cầu thì việc tuân thủ chỉ thị này sẽ “rất phức tạp”, theo Sophie Tuson, người đứng đầu bộ phận môi trường tại hãng RPC (Anh).

Cùng với đó, quy định về công bố thông tin tài chính bền vững (Sustainable Finance Disclosure Regulation - SFDR) của EU cũng quy định về các rủi ro liên quan đến yếu tố phát triển bền vững một cách thống nhất, chi tiết và minh bạch.

Ngoài ra, tiêu chí phân loại hoạt động bền vững từ Liên minh châu Âu (EU Taxonomy), bao gồm các tiêu chí thống nhất trên toàn Liên minh châu Âu để xác định xem một hoạt động kinh tế bất kì có tính bền vững hay không.

Cùng với quy định pháp lý, quy trình tích hợp ESG của EU cũng rất bài bản với 4 bước gồm: Thiết lập các mục tiêu xoay quanh phát triển bền vững; Xây dựng bộ máy quản trị gắn liền với các yếu tố bền vững sẽ là yếu tố nền tảng cho các ngân hàng hiện thực hóa các chiến lược và mục tiêu phát triển bền vững; Xây dựng khuôn khổ bền vững và tích hợp ESG. Khung phát triển bền vững của EU đóng vai trò như “kim chỉ nam” cho toàn bộ hoạt động của ngân hàng theo hướng tích hợp ESG và là cơ sở để ngân hàng đưa ra các quyết định kinh doanh sau khi cân nhắc các rủi ro ESG trong quy trình cho vay, đầu tư. Và công bố thông tin ESG. 

Mỹ cũng ban hành rất nhiều quy định bảo vệ môi trường nhưng khung pháp lý ESG tổng thể của nước này vẫn lỏng lẻo nếu so với chiều rộng và chiều sâu của các quy định ESG ở EU, đặc biệt là về khía cạnh công bố thông tin.

Chi phí tuân thủ chính sách ESG đang tăng cao ở châu Âu. Các quan chức châu Âu thừa nhận vấn đề khi hàng loạt quy định phức tạp về ESG được ban hành nhanh chóng từ năm 2019. Tuy nhiên, đây là biện pháp cần thiết để tránh một cuộc khủng hoảng kép về khí hậu và đa dạng sinh học. Một số lãnh đạo doanh nghiệp ủng hộ chính sách ESG nghiêm ngặt của EU. Một số ngân hàng lớn nhất châu Âu đang loại bỏ rủi ro ESG trong sổ sách cho vay. BNP Paribas, ngân hàng lớn nhất EU, đang hạn chế cho vay đối với mảng nhiên liệu hóa thạch.