Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng khung pháp lý và chính sách hỗ trợ ESG để nâng cao các hoạt động kinh tế có trách nhiệm, khi vươn lên tham gia hội nhập toàn cầu, đưa Đất Nước và Con Người lên tầm cao mới.
- Nghị quyết số 68-NQ/TW (2025): Tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng và tổ chức tín dụng giảm lãi xuất cho các doanh nghiệp triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng ESG.
- Hợp tác và Cam kết Quốc tế: Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại về phát triển bền vững, khuyến khích ESG, như EVFTA và CPTTP.
- Áp dụng ESG trong doanh nghiệp: Một số doanh nghiệp lớn đã bắt đầu áp dụng ESG để nâng cao uy tín thương hiệu cũng như tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi trong và ngoài nước (Vinamilk, TH, EVN, VinFast, Vietcombank, v.v.).
Phát triển ESG không phải là vì theo xu hướng toàn cầu, nhưng là vì các lý do cấp bách liên quan đến môi trường, xã hội và năng lực cạnh tranh quốc gia. Việt Nam là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng bởi biến đổi khí hậu. Theo World Bank, trong những năm 2011-2022, biến đổi khí hậu đã gây thiệt hại hơn 10 tỷ USD cho Việt Nam. ESG giúp chính phủ và doanh nghiệp giảm phát thải, quản lý tài nguyên trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, nhất là ESG là tiêu chuẩn bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong thời gian tới. Ngoài ra, người tiêu dùng càng ngày càng ưu tiên các sản phẩm từ các quốc gia và các doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội, gắn kết cộng đồng.
ESG là một tiêu chuẩn mới để đánh giá trị thật của tổ chức và doanh nghiệp. Các tiêu chí ESG có thể khác nhau tùy theo ngành nghề, vì mỗi ngành đều có những đặc điểm hoạt động, rủi ro và tác động riêng đến môi trường, xã hội và quản trị. Sau đây là một số thí dụ dựa trên tiêu chuẩn SASB (https://sasb.ifrs.org/about/sasb-and-other-esg-frameworks/). ESG không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là chiến lược phát triển bền vững, tích hợp ESG vào tầm nhìn và sứ mệnh doanh nghiệp và tổ chức, nhằm đầu tư cho sự phát triển dài hạn và khả năng cạnh tranh.
- Ngành sản xuất: Quản lý khí thải, tiêu thụ năng lượng, xử lý chất thải, an toàn lao động, đào tạo kỹ năng, tuân thủ các quy định về sản xuất, kiểm soát chất lượng sản phẩm.
- Ngành năng lượng: Giảm phát thải các-bon, quản lý nước và đất, phục hồi môi trường sau khai thác, bảo vệ cộng đồng, vận hành an toàn.
- Ngành tài chính: Tài trợ các dự án xanh, bảo vệ dữ liệu khách hàng, quản lý rủi ro kỹ thuật, tuân thủ quy định quốc tế liên quan đến các hoạt động ngân hàng.
- Ngành dược phẩm và y tế: Quản lý chất thải y tế, đảm bảo quyền tiếp cận thuốc và giá thuốc, thử nghiệm lâm sàng có đạo đức, minh bạch trong nghiên cứu.
- Ngành bán lẻ tiêu dùng: Chuỗi cung ứng xanh, bao bì thân thiện, bảo vệ người lao động để bảo vệ người tiêu dùng, quản lý nhà cung cấp để tránh gian lận thương mại.
Mặc dầu có tiến triển, ESG trong nước vẫn đối mặt nhiều thách thức: Thiếu hướng dẫn cụ thể, áp dụng ESG tự nguyện, chưa có chế tài rõ ràng, doanh nghiệp và tổ chức còn lúng túng vì thiếu năng lực chuyên môn. Do đó, vai trò của Luật gia trong việc phát triển ESG rất quan trọng. Tư vấn pháp lý, giúp doanh nghiệp hiểu và tuân thủ các quy định liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị; xây dựng khung pháp lý, hỗ trợ doanh nghiệp thiết lập các chính sách ESG phù hợp với Luật Việt Nam và thông lệ quốc tế; giải quyết tranh chấp, tham gia vào các cơ chế hòa giải, trọng tài hoặc tòa án khi có tranh chấp; và thúc đẩy chính sách công, góp ý xây dựng Luật và chính sách ESG, tránh tham nhũng, trong tình hình kinh tế đổi mới.
https://esg.net.vn/
Trách nhiệm của Luật gia trong việc phát triển ESG tại Việt Nam ngày càng trở nên cần thiết và quan trọng, nhất là ESG đang được thúc đẩy mạnh mẽ bởi chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp.
- Tư vấn pháp lý về ESG: Luật gia giúp các doanh nghiệp và tổ chức hiểu rõ các quy định liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị, qua các luật bảo vệ môi trường, lao động và phát triển kinh tế.
- Tư vấn tuân thủ: Đảm bảo doanh nghiệp và tổ chức tuân thủ các quy định, tránh rủi ro pháp lý và tranh chấp, trọng tài và hòa giải các tranh chấp.
- Thiết kế quy trình ESG: Hỗ trợ xây dựng quy trình quản trị, soạn thảo quy chế và hợp đồng.
- Tham gia xây dựng chính sách công: Góp ý và đề xuất hoàn thiện khung pháp lý ESG.
Luật gia không chỉ là người “nghiên cứu và giữ Luật” mà còn là kiến trúc sư cho các tổ chức và doanh nghiệp trong bối cảnh ESG đang trở thành tiêu chuẩn toàn cầu.
Trong thời buổi phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, các đối tác từ các quốc gia phát triển như Châu Âu, Mỹ, Nhật đều quan tâm đến việc hợp tác với các doanh nghiệp và tổ chức có chương trình quản trị môi trường và xã hội ESG. Ngoài việc nâng cao năng lực chuyên môn, cập nhật xu hướng quốc tế, trách nhiệm hiện nay của luật gia là việc chủ động tham gia vào quá trình chuyển đổi kinh tế xanh bền vững từ góc độ pháp lý quốc gia, nâng cao uy tín một cách minh bạch, bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, qua các chương trình đào tạo doanh nghiệp, khuyến khích soạn thảo và áp dụng ESG trong các hoạt động sản xuất. ESG không phải là một thách thức nhưng là sự hợp tác công-tư, xây dựng khung pháp lý và chính sách, bảo vệ môi trường, phát triển xã hội công bằng, để lại di sản hữu ích cho các thế hệ mai sau.
LG-TS. Ngô Anh Cường
Viện IBLA
