GS.TS. Phan Trung Lý phát biểu tại Hội nghị
Chúng tôi hoàn toàn tán thành chủ trương sửa đổi một số điều của Hiến pháp năm 2013 để đáp ứng yêu cầu sắp xếp lại theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả của hệ thống tổ chức và bộ máy hành chính Nhà nước. Dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp năm 2013 đã được chuẩn bị công phu, cẩn trọng. Để tiếp tục hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết, chúng tôi xin đóng góp một số ý kiến sau đây:
1. Về việc sửa đổi Điều 9, Điều 10 Hiến pháp 2013
Tôi tán thành nội dung sửa đổi Điều 9 và Điều 10 như trong Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013, quy định việc các tổ chức chính trị xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.Việc này nhằm thực hiện: Chủ trương tinh gọn tổ chức hệ thống chính trị, khắc phục sự trùng lặp về tổ chức, chức năng và hoạt động giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, qua đó nâng cao tính thiết chế và hiệu lực hiến định của Hiến pháp. Đồng thời, thể hiện đúng vai trò trung tâm liên minh chính trị – xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị, phù hợp với chủ trương đổi mới và sắp xếp lại tổ chức bộ máy theo Nghị quyết Trung ương.
Tuy nhiên, đề nghị: Cần thể hiện được vai trò trung tâm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời bảo đảm phát huy vai trò của các tổ chức chính trị xã hội và tổ chức xã hội. Đặc biệt, cần quán triệt quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về đổi mới tư duy lập hiến, lập pháp: "Chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc, không quy định quá cụ thể chi tiết". Do đó, đề nghị trong Điều 9 sửa đổi chỉ quy định về Mặt trận và các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức xã hội, mà không nên quy định tên cụ thể của 5 tổ chức chính trị xã hội.
2. Về việc quy định tên 5 tổ chức chính trị - xã hội cụ thể trong Hiến pháp
Tôi đề nghị cân nhắc việc quy định cụ thể tên 5 tổ chức chính trị - xã hội trong Điều 9 của Hiến pháp sửa đổi. Lý do:
- Một là, Hiến pháp là văn bản pháp lý có tính nguyên tắc, có giá trị nền tảng và lâu dài. Việc liệt kê cụ thể các tổ chức như Công đoàn, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh… dễ dẫn tới sự bất cập khi thực hiện yêu cầu đổi mới tổ chức hệ thống chính trị hoặc phát sinh những tổ chức chính trị – xã hội mới, nhưng Hiến pháp không kịp điều chỉnh.
- Hai là, cần quán triệt để có cách thể hiện phù hợp với tư duy lập hiến, lập pháp mới, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo: “Chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc" mà không quy định quá cụ thể, chi tiết.” Cụ thể, Điều 9 nên chỉ quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị – xã hội và tổ chức xã hội, trong khi việc xác định tên gọi, chức năng, tổ chức cụ thể nên để các đạo luật chuyên ngành điều chỉnh.
- Ba là, việc quy định tên 5 tổ chức cụ thể vô hình trung có thể làm "đóng khung” hệ thống chính trị, tạo ra rào cản pháp lý cho sự ra đời và phát triển của các tổ chức xã hội – chính trị – nghề nghiệp mới trong tương lai, không phù hợp với yêu cầu mở rộng dân chủ, phát triển xã hội trong kỷ nguyên mới.
Do đó, tôi đề nghị cân nhắc để sửa và thể hiện lại Điều 9 ở mức nguyên tắc, súc tích, khái quát cao, thể hiện rõ vai trò trung tâm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong liên minh chính trị – xã hội, đồng thời bảo đảm không làm giảm vai trò của các tổ chức chính trị xã hội trong hệ thống của chúng ta.
3. Về việc sửa đổi quy định về các đơn vị hành chính và chính quyền địa phương.
3.1. Về Điều 110
Tôi tán thành nội dung sửa đổi Điều 110 như trong Dự thảo Nghi quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 để thực hiện yêu cầu tinh gọn tổ chức, khắc phục chồng chéo, trùng lặp trong tổ chúc, hoạt động của đơn vị hành chính và chính quyền địa phương, bỏ cấp trung gian (cấp huyện), tổ chức chính quyền địa phương phù hợp đặc điểm nông thôn, đô thị và miền núi hải đảo.
Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc:
1) Hai cấp hành chính ở địa phương nên là: Cấp Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cấp Xã, phường (cấp cơ sở). Theo tôi, nên xác định rõ như vậy để khẳng đinh đây là một cấp hành chính và cấp chính quyền địa phương hoàn chỉnh có địa vị pháp lý rõ ràng.
2) Về quy định sửa đổi tại Khoản 3, Điều 110: "Việc xác định các loại đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quy định.”.
Theo tôi, cần giữ quy định về việc "lấy ý kiến Nhân dân đối với việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính". Và việc này do Quốc hội quy định.
3.2. Về quy định tổ chức chính quyền địa phương ở Khoản 5, Điều 1 của Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung, bổ sung khoản 2 Điều 111
Về nội dung này tôi đề nghị: Ở tầm Hiến pháp chỉ nên quy định:"Chính quyền địa phương bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định.”.
3.3. Về quy định về UBND ở khoản 7, Điều 1 của Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 114
Tôi đề nghị nên quy định: "Ủy ban nhân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên”. Còn cơ cấu, thành phần và việc thành lập Uỷ ban nhân dân thì để luật quy định.
3.4. Về việc bỏ cấp trung gian là cấp huyện
- Trên cơ sở yêu cầu đổi mới hệ thống tổ chức, tinh gọn bộ máy, làm cho chính quyền gần dân hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn, tôi tán thành với chủ trương bỏ cấp trung gian là cấp huyện. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi đã có, tôi đề nghị cần tính hết những khó khăn, thách thức thực tế đang đặt ra khi mà cấp huyện, một thời được coi như những "pháo đài" không còn, khi mà cấp xã chưa đủ lớn mạnh để gánh vác nhiệm vụ khâu quan trọng trong quản trị quốc gia giai đoạn mới.
- Cùng với việc tổ chức thực hiện thắng lợi chủ trương bỏ cấp trung gian, bỏ cấp huyện, tôi đề nghị Đảng Nhà nước ta nên có hình thức ghi công đối với cấp huyện. Cấp huyện đã đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức thực hiện thắng lợi các chủ trương, đường lối của Đảng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
4. Về Khoản 3, Điều 2 của Dự thảo "Điều khoản chuyển tiếp"quy định về việc sắp xếp kiện toàn bộ máy HĐND và UBND ngay sau khi sắp xếp bộ máy hành chính và bỏ cấp huyện."..."
Tôi đề nghị cân nhắc để quy định phù hợp và bảo đảm tính thống nhất trong các quy định của Hiến pháp. Và cần có Nghị quyết riêng của Quốc hội về vấn đề này mà không nên để trong Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp.
GS.TS.Phan Trung Lý
Theo PhapLy.net.vn
