Nhận thức sâu sắc về vai trò của mình trong công cuộc đổi mới theo tinh thần Nghị quyết 66, Hội LGVN và giới luật gia VN đã có nhiều hoạt động tích cực, thể hiện sự chuyển hóa từ tư tưởng thành hành động cụ thể. Đặc biệt, ngày 1/8 vừa qua, Đảng ủy TW Hội Luật gia VN đã ban hành Kế hoạch số 42 về việc thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW với 6 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, nhằm quán triệt toàn diện, sâu sắc tinh thần và nội dung Nghị quyết 66 đến tất cả các cấp ủy, chi bộ, cán bộ đảng viên và các cấp Hội từ Trung ương đến cơ sở.
Đến nay, Kế hoạch 42 đã trở thành đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, lan tỏa trong toàn thể các cấp Hội từ Trung ương đến cơ sở, tạo ra một động lực mới, khí thế mới trong giới luật gia cả nước về việc tham gia đóng góp nhằm sớm đưa nội dung và tinh thần mà Nghị quyết 66 vào cuộc sống…
Những dấu ấn của Hội Luật gia VN trong tham gia xây dựng và thi hành pháp luật
Phóng viên: Xin đồng chí cho biết một số hoạt động và kết quả nổi bật mà Hội Luật gia Việt Nam đã triển khai trước và ngay sau khi có Nghị quyết 66-NQ/TW?
ĐBQH Trần Công Phàn: Hội Luật gia Việt Nam luôn xác định tham gia xây dựng và thi hành pháp luật là một trong những nhiệm vụ chính trị trung tâm. Trước khi có Nghị quyết 66, Bộ Chính trị có Chỉ thị số 56-CT/TW ngày 18/8/2000 và Chỉ thị 14 - CT/TW ngày 01/7/2022 về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Hội Luật gia VN trong tình hình mới; Nghị quyết số 27/NQ-TW của Ban Chấp hành TW Đảng khóa XIII về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới”, công tác tham gia xây dựng chính sách và pháp luật được Đảng đoàn Hội Luật gia VN (trước đây) và hiện nay là Đảng ủy Trung ương Hội Luật gia VN quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao và đạt được nhiều kết quả tích cực, đáp ứng công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của đất nước. Trung ương Hội Luật gia VN đều ban hành các kế hoạch cụ thể thực hiện các Nghị quyết trên trong toàn bộ hệ thống Hội. Gần đây nhất, Kế hoạch số 180 – KH/ĐĐ của Đảng đoàn Hội LGVN về thực hiện Nghị quyết số 27 - NQ/TW xác định 11 nhiệm vụ trọng tâm với lộ trình thực hiện rõ ràng.
Vì vậy có thể nói, tinh thần của Nghị quyết 66/NQ-TW đã được Hội Luật gia VN khởi động từ rất sớm. Hàng trăm cuộc hội thảo, tọa đàm, nghiên cứu góp ý vào các chương trình, dự án, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị định quan trọng đã được tổ chức theo Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh của Quốc hội và theo đề nghị của các cơ quan chủ trì soạn thảo. Qua đó, Hội Luật gia VN đã tham gia hàng chục ngàn lượt ý kiến góp ý có chất lượng vào các dự án luật và các văn bản qui phạm pháp luật.
Hội Luật gia VN được giao thực hiện “thí điểm khảo sát lấy ý kiến đánh giá của người dân đối với hoạt động tư pháp” và hiện nay đang hoàn thiện để báo cáo Ban Bí thư; và các Đề án “Phát huy vai trò của Hội Luật gia các cấp trong công tác PBGDPL, giai đoạn 2022-2027”; Đề án “Tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân để có giải pháp trong thời gian tới”…
Đáng chú ý nhất là việc Hội Luật gia VN được giao chủ trì xây dựng dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại năm 2010. Đây là lần thứ ba (trước đó là dự án Luật Trọng tài thương mại 2010 và dự án Luật Trưng cầu ý dân 2015), Hội Luật gia VN là một trong số rất ít tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp nhưng được Quốc hội tín nhiệm giao chủ trì soạn thảo dự án Luật. Với thế mạnh của mình, Trung ương Hội đã hoàn thành có chất lượng, đảm bảo đúng tiến độ. Trong đó, có nhiều đề xuất mới đáp ứng được yêu cầu hội nhập trong kỷ nguyên mới, như: Mở rộng phạm vi giải quyết tranh chấp của TTTM, thủ tục tố tụng TTTM; Thẩm quyền của Hội đồng trọng tài trong các thủ tục tố tụng trọng tài; Nâng cao năng lực của các Trung tâm trọng tài, đội ngũ trọng tài viên đáp ứng yêu cầu giải quyết tranh chấp đầu tư, kinh doanh, thương mại trong bối cảnh hội nhập quốc tế... Nếu được Quốc hội thông qua, Luật TTTM năm 2010 được sửa đổi, bổ sung sẽ là bệ đỡ cho doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu thực tiễn giải quyết tranh chấp đầu tư, kinh doanh, thương mại phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam và thông lệ quốc tế về TTTM…
ĐBQH, TS. Trần Công Phàn – Phó Chủ tịch HLGVN phát biểu tại Nghị trường Quốc hội
Đối với những dự án luật lớn, có tác động sâu rộng đến xã hội như Luật Đất đai (sửa đổi) năm 2024, Trung ương Hội đã tham gia theo yêu cầu của Hội đồng Lý luận Trung ương, bằng Báo cáo tư vấn (được nghiên cứu công phu): “Một số vấn đề lý luận, thực tiễn về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới ở Việt Nam”. Đồng thời phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức 03 cuộc Hội thảo khoa học với hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến (thu hút nhiều chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực lập pháp, lĩnh vực nghiên cứu có chất lượng) và đại diện của gần 40 chi hội luật gia, các cơ quan ban, ngành ở Trung ương cùng hơn 100 điểm cầu tại các tỉnh, thành hội góp ý dự thảo Luật. Hội cũng phối hợp với một số Bộ, ngành tổ chức một số Hội thảo lớn như Hội thảo: “Nâng cao hiệu quả thi hành Luật Đất đai: Chống lãng phí và vi phạm trong sử dụng đất công”.
Trong lĩnh vực cải cách tư pháp, Hội Luật gia VN đã tham gia tích cực và có hiệu quả, hoàn thành tốt vai trò là thành viên Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương. Tích cực đóng góp ý kiến vào các Báo cáo, đề án có chất lượng, như: “Đánh giá toàn diện công tác xây dựng, thực hiện và giám sát việc thực hiện pháp luật, các mục tiêu cải cách tư pháp giai đoạn 2011- 2020 và mục tiêu, nhiệm vụ của giai đoạn 2021 - 2030”; “Bảo đảm thực hiện và phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với hoạt động tư pháp”;
Việc thực hiện “thí điểm khảo sát lấy ý kiến đánh giá của người dân đối với hoạt động tư pháp”, hiện nay Hội Luật gia VN đang hoàn thiện để báo cáo Ban Bí thư; Đối với Đề án “Tổng kết, đánh giá chế định bào chữa viên nhân dân để có giải pháp trong thời gian tới”, Hội Luật gia VN đang nghiên cứu đánh giá quá trình thực hiện cũng như làm rõ vấn đề lý luận cơ bản về sự tham gia của nhân dân vào hoạt động tư pháp, trong đó có sự tham gia của bào chữa viên nhân dân trong tố tụng hình sự …
Có thể nói, tinh thần của Nghị quyết 66/NQ-TW đã được Hội Luật gia VN khởi động từ rất sớm. Hàng trăm cuộc hội thảo, tọa đàm, nghiên cứu góp ý vào các chương trình, dự án, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị định quan trọng đã được tổ chức theo Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh của Quốc hội và theo đề nghị của các cơ quan chủ trì soạn thảo. Qua đó, Hội Luật gia VN đã tham gia hàng chục ngàn lượt ý kiến góp ý có chất lượng vào các dự án luật và các văn bản qui phạm pháp luật.
Đáng chú ý nhất là việc Hội Luật gia VN được giao chủ trì xây dựng dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại năm 2010. Đây là lần thứ ba (trước đó là dự án Luật Trọng tài thương mại 2010 và dự án Luật Trưng cầu ý dân 2015), Hội Luật gia VN là một trong số rất ít tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp nhưng được Quốc hội tín nhiệm giao chủ trì soạn thảo dự án Luật.
Trong 5 năm gần đây, cùng với Trung ương Hội, các cấp Hội ở các địa phương trong toàn quốc, đã tham gia hơn 66.600 lượt ý kiến góp ý vào các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương và địa phương; tham gia kiểm tra, rà soát hơn 49.700 văn bản và đề nghị hủy bỏ hoặc sửa đổi, bổ sung sau kiểm tra, rà soát gần 1.500 văn bản. HLG ở cơ sở đã trở thành chỗ dựa tin cậy của cấp ủy và chính quyền trong công tác xây dựng văn bản pháp luật và văn bản quản lý của chính quyền các cấp. Hoạt động phản biện đã “góp phần tạo dựng một kênh thông tin khách quan, có ý nghĩa phản biện và có giá trị tham khảo” với hơn 2.400 ý kiến phản biện vào các dự thảo văn bản, chương trình, đề án, kế hoạch ở địa phương…
Trong nhiệm kỳ 2019 - 2024, các cấp HLG ở tỉnh và thành phố đã tham gia hơn 12.700 đoàn giám sát ở địa phương, tập trung vào các lĩnh vực như phòng, chống tham nhũng, lãng phí và các vấn đề liên quan đến đất đai; tham gia tư vấn giải quyết hơn 42.300 vụ việc khiếu nại. Điều này cho thấy vai trò của Hội LGVN không chỉ dừng lại ở việc giám sát chung chung, mà còn trực tiếp tham gia hỗ trợ người dân trong các vụ việc cụ thể, góp phần bảo đảm công lý từ cơ sở. Thông qua việc giám sát và tư vấn giải quyết khiếu nại, các luật gia của các cấp Hội có điều kiện trực tiếp đối thoại, tiếp nhận, lắng nghe phản ánh, kiến nghị, giải quyết kịp thời khó khăn, vướng mắc về pháp lý của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, địa phương. Đây cũng là một trong những nội dung mà Nghị quyết 66 nhấn mạnh (tại điểm 3 Mục III), góp phần tạo đột phá trong công tác thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực và hiệu quả; gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật.
ĐBQH, TS.Trần Công Phàn – Phó Chủ tịch thường trực Hội Luật gia VN (bên trái) và TS.Nguyễn Thị Sơn, Viện trưởng Viện IBLA (giữa) dự Hội thảo góp ý Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại tại TP.HCM (tháng 11/2023)
Trong hoạt động “truyền thông chính sách, phổ biến, giáo dục pháp luật”, 5 năm gần đây, các cấp Hội đã phối hợp các cơ quan, tổ chức ở địa phương và trực tiếp thực hiện được gần 795.200 cuộc tuyên truyền, PBGDPL cho gần 5.000.000 lượt đối tượng thụ hưởng. Đáng kể nhất là từ đầu năm 2024 đến nay, công tác tuyên truyền, PBGDPL của các cấp Hội được tăng cường và phát huy mạnh mẽ, nhờ sự kích hoạt từ Đề án “Phát huy vai trò của Hội Luật gia các cấp trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2024 - 2030” theo Quyết định phê duyệt số 129/QĐ-TTg ngày 30/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ…
Mới đây ngày 01/8/2025 (sau khi Trung ương ban hành Nghị quyết 66-NQ/TW), nhận thức sâu sắc về vai trò của mình trong công cuộc đổi mới theo tinh thần Nghị quyết 66, Hội LGVN và giới luật gia đã có nhiều hoạt động tích cực, thể hiện sự chuyển hóa từ tư tưởng thành hành động cụ thể. Đặc biệt, Đảng ủy TW Hội Luật gia VN đã ban hành Kế hoạch số 42 về việc thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW với 6 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, nhằm quán triệt toàn diện, sâu sắc tinh thần và nội dung Nghị quyết 66 đến tất cả các cấp ủy, chi bộ, cán bộ đảng viên và các cấp Hội từ Trung ương đến cơ sở.
Để thực hiện có hiệu quả Kế hoạch 42, Đảng ủy TW Hội Luật gia VN đã thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 66 và giao Ban Nghiên cứu, xây dựng và PBPL làm cơ quan thường trực để theo dõi giúp Ban chỉ đạo tổ chức, triển khai có hiệu quả trong thực tế các nhiệm vụ, giải pháp đề ra trong Nghị quyết. Đến nay, Kế hoạch 42 đã trở thành đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, lan tỏa trong toàn thể các cấp Hội từ Trung ương đến cơ sở, tạo ra một động lực mới, khí thế mới trong giới luật gia cả nước về việc tham gia đóng góp nhằm sớm đưa nội dung và tinh thần mà Nghị quyết 66 vào cuộc sống…
Tinh thần đổi mới của Nghị quyết 66 mở ra một không gian và yêu cầu mới để Hội Luật gia VN phát huy vai trò mạnh mẽ hơn
Phóng viên: Xin đồng chí phân tích sâu hơn về vai trò của Hội Luật gia VN, giới luật gia và mối liên hệ với tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW.
ĐBQH Trần Công Phàn: Hội Luật gia Việt Nam là một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp thống nhất, tự nguyện của các luật gia trong cả nước, là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và sự quản lý của Nhà nước. Nền tảng pháp lý cho vị trí, vai trò của Hội được quy định rõ tại Điều lệ Hội Luật gia Việt Nam, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 770/QĐ-TTg ngày 5/6/2020.
Điều lệ đã xác định 13 nhiệm vụ và quyền hạn của Hội, trong đó có những chức năng then chốt đối với công tác xây dựng pháp luật: (i) Tham gia xây dựng pháp luật, nghiên cứu khoa học pháp lý: Đây là chức năng chuyên môn quan trọng nhất, cho phép Hội đóng góp trực tiếp vào quá trình lập pháp; (ii) Tham gia giám sát việc thực hiện pháp luật, kiến nghị với cơ quan nhà nước những vấn đề về xây dựng và thi hành pháp luật: Được theo dõi việc tuân thủ và thực hiện các quy định pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân. Từ đó đưa ra các đề xuất, ý kiến đóng góp cho các cơ quan nhà nước về những bất cập, hạn chế hoặc những vấn đề cần điều chỉnh trong quá trình xây dựng và thực thi pháp luật; (iii) Tham gia phản biện và giám định xã hội: Chức năng này là cơ sở để Hội đưa ra các ý kiến khách quan, độc lập, bảo vệ lợi ích của nhân dân và cộng đồng; (iv) Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật: Nhiệm vụ này giúp nâng cao ý thức pháp luật của người dân, đưa pháp luật vào cuộc sống.
Tại Đại hội XIV của Hội Luật gia VN diễn ra vào tháng 1/2025, phát biểu chỉ đạo Đại hội, đồng chí Phan Đình Trạc - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương đã nhấn mạnh: “ giới luật gia có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hoàn thiện chế định tố tụng tư pháp và tranh tụng. Vai trò này còn được thể hiện qua việc đóng góp trực tiếp vào việc bảo đảm tuân thủ pháp luật, bảo vệ công lý, thúc đẩy quyền con người và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái.
Tinh thần đổi mới của Nghị quyết 66 đã mở ra một không gian và yêu cầu mới để HLG phát huy vai trò của mình một cách mạnh mẽ hơn. Tư duy “kiến tạo, phục vụ” đòi hỏi phải có sự tham gia của một lực lượng chuyên môn, độc lập, có khả năng phản biện khách quan, đó chính là giới luật gia. Vai trò của HLG theo Nghị quyết 66 không chỉ dừng lại ở việc tham gia góp ý, mà còn tích cực tham gia giám sát và “tạo phản hồi từ cơ sở” để đảm bảo tính khả thi và thực chất của pháp luật.
Một vấn đề mang tính hệ thống trong công tác xây dựng pháp luật mà Nghị quyết 66 xác định rõ, đó là sự chồng chéo và mâu thuẫn trong các văn bản quy phạm pháp luật. Việc giải quyết vấn đề này không thể chỉ đến từ bên trong bộ máy nhà nước mà cần có sự phản hồi khách quan từ các lực lượng xã hội. Với chức năng giám sát và phản biện xã hội đã được quy định trong Điều lệ, HLG chính là lực lượng, là cơ chế hiệu quả để thực hiện điều đó. Do đó, Nghị quyết 66 không chỉ là một văn kiện chính trị mà còn là “đòn bảy” thể chế để HLG vượt qua những rào cản, khó khăn và khẳng định vai trò của mình một cách mạnh mẽ hơn.
Nghị quyết 66 đặt trọng tâm vào việc đưa pháp luật vào thực tiễn cuộc sống và xây dựng “văn hóa tuân thủ pháp luật”. Điều này không thể đạt được chỉ bằng các mệnh lệnh hành chính. Vai trò của HLG thông qua các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý cho người dân chính là cơ chế để kiểm tra tính khả thi của pháp luật từ góc độ người dân. Những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn (ví dụ như việc xác định giá đất, các thủ tục hành chính) mà luật gia phát hiện được thông qua hoạt động này sẽ trở thành dữ liệu quý giá để phản biện, kiến nghị với cơ quan nhà nước. Do đó, HLG không chỉ tham gia ở khâu xây dựng mà còn ở khâu thực thi, qua đó góp phần cải tiến liên tục cho hệ thống pháp luật…
Vì vậy có thể nói, để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 66, cần phải phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị, trong đó HLG Việt Nam đóng một vai trò không thể thiếu.
ĐBQH, TS.Trần Công Phàn, Lãnh đạo Viện IBLA và các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo góp ý Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại tại TP.HCM (tháng 11/2023)
Phóng viên:. Xin đồng chí chia sẻ về những hạn chế, thách thức đang tồn tại, làm hạn chế việc phát huy tối đa vai trò của Hội Luật gia Việt Nam và giới luật gia trong tham gia thực hiện Nghị quyết 66-NQ/TW (?)
ĐBQH Trần Công Phàn: Nghị quyết 66 đánh dấu một bước đột phá chiến lược, đặt ra yêu cầu cao về một hệ thống pháp luật mang tính kiến tạo phát triển, đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ về con người, công nghệ và thể chế. Trong bối cảnh đó, HLGVN, với vị thế là tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, nơi qui tụ hơn 100.000 hội viên luật gia cả nước, được kỳ vọng trở thành một lực lượng nòng cốt góp phần đưa Nghị quyết 66-NQ/TW vào cuộc sống. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa vai trò này đang gặp phải những khó khăn nhất định.
Một trong những thách thức lớn nhất đối với HLG trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết 66 là sự chuyển mình của công tác Hội trong tư duy và phương thức hoạt động. Nghị quyết 66 định hướng pháp luật “kiến tạo phát triển” và “giải phóng nguồn lực”. Điều này đòi hỏi HLGVN cần phải nâng cao chất lượng phản biện, chuyển từ tư duy “kiểm soát” sang tư duy “kiến tạo” để đưa ra các khuyến nghị mang tính chiến lược hơn. Cụ thể hơn, phải đánh giá xem một dự thảo luật có thực sự “mở đường cho kiến tạo phát triển” hay không, có “giải phóng nguồn lực” hay không… Thế nhưng, các quy định về cơ chế phản biện xã hội (Điều lệ Hội quy định nhiệm vụ này chỉ thực hiện “theo đề nghị của các cơ quan nhà nước”) còn mang tính chất phụ thuộc, chưa đủ để HLGVN tham gia một cách thực chất. Sự thiếu một cơ chế rõ ràng, chặt chẽ và độc lập cho hoạt động phản biện xã hội phần nào làm giảm đi tính chủ động của HLGVN.
Thực trạng hoạt động giám sát của HLGVN hiện chủ yếu vẫn mang tính thủ công và thiếu các công cụ để thu thập, tổng hợp, và phân tích dữ liệu về tình trạng thi hành pháp luật trên diện rộng. Trong khi đó Nghị quyết 66 nhấn mạnh việc chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo, từ hoạt động phản ứng sang chủ động, coi trọng việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn để nâng cao chất lượng xây dựng và thi hành pháp luật. Việc thiếu một nền tảng số hóa cho phép người dân và hội viên báo cáo, phản ánh các vấn đề pháp lý một cách tập trung sẽ làm giảm khả năng của Hội trong việc nắm bắt các vấn đề phát sinh từ thực tiễn. Điều này yêu cầu HLGVN phải vượt ra khỏi các phương thức làm việc truyền thống, hướng tới việc sử dụng các công cụ kỹ thuật số để phân tích tác động chính sách và giám sát việc tuân thủ pháp luật một cách liên tục…
TS. Trần Công Phàn – Đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội Luật gia VN (bên trái) trả lời phỏng vấn báo chí tại Hội thảo:“Nâng cao hiệu quả thi hành Luật Đất đai: Chống lãng phí và vi phạm trong sử dụng đất công” tháng 8/2024
Nghị quyết 66 đã xác định một chủ trương quan trọng: Nhà nước bảo đảm và ưu tiên nguồn lực để đầu tư cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật; có chế độ, chính sách đặc thù, vượt trội cho công tác nghiên cứu chiến lược, chính sách, xây dựng pháp luật và đội ngũ nhân lực thực hiện. Điều này có nghĩa đầu tư cho pháp luật là đầu tư cho nền tảng phát triển quốc gia và sự thiếu hụt về tài chính là một vấn đề đã được nhận diện. Tuy nhiên, trên thực tế, kinh phí cho công tác này còn “khiêm tốn” so với tổng chi ngân sách nhà nước. Sự thiếu hụt nguồn lực tài chính ở cấp độ vĩ mô tác động trực tiếp đến khả năng của HLGVN trong việc thực hiện các nhiệm vụ chuyên sâu.
Vị thế của HLGVN trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW là rất đặc biệt. Hội đứng ở giao điểm của ý chí chính trị, yêu cầu xã hội, và chuyên môn pháp lý. Mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận, nhưng vai trò của Hội vẫn cần những “đòn bẩy” cơ chế để bứt phá hơn nữa, đóng góp nhiều hơn nữa cho công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Để hoàn thành tốt sứ mệnh của mình, Hội cần phải chuyển mình, đổi mới một cách căn bản để có thể vượt qua những thách thức hiện tại. Tính hiệu quả trong hoạt động của HLGVN trong việc thực hiện các nội dung NQ66 sẽ không chỉ là sự khẳng định vị thế của Hội mà còn là một chỉ dấu quan trọng cho cam kết của Việt Nam trong việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm.
Luật gia Việt Nam tiên phong, góp phần xây dựng đất nước phát triển vững mạnh trên nền tảng pháp luật
Phóng viên: Kiến nghị của Hội Luật gia Việt Nam đối với Đảng, Nhà nước và khuyến nghị đối với Trung ương Hội (đặc biệt là giải pháp xây dựng đội ngũ luật gia chuyên nghiệp, chuẩn mực đạo đức, nghề nghiệp, công vụ) nhằm phát huy hiệu quả vai trò của Hội và giới luật gia cả nước trong thực hiện Nghị quyết 66-NQ/TW
ĐBQH Trần Công Phàn: Việc thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra cả cơ hội và thách thức to lớn đối với Hội Luật gia VN. Với vị thế là một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp quan trọng, HLGVN có tiềm năng to lớn để trở thành một lực lượng nòng cốt trong công cuộc đổi mới xây dựng và thi hành pháp luật. Tuy nhiên, như phân tích ở trên, việc hiện thực hóa vai trò này đang gặp những khó khăn, hạn chế. Để Hội Luật gia VN và giới luật gia thực sự phát huy vai trò nòng cốt, bên cạnh sự đổi mới tự thân của Hội, rất cần có sự quan tâm hỗ trợ từ nhiều phía.
1. Đối với Đảng và Nhà nước: Có các quy định vềcơ chế pháp lý rõ ràng, minh bạch cho hoạt động giám sát, phản biện xã hội của các tổ chức thành viên Mặt trận Tổ quốc, trong đó có Hội Luật gia. Cụ thể có quy định về trách nhiệm tiếp thu, giải trình công khai và hệ thống đối với các ý kiến phản biện của các cơ quan soạn thảo, đảm bảo tính thực chất và hiệu quả của việc tham vấn.Thay thế mối quan hệ bị động bằng một cơ chế phối hợp chặt chẽ, có kế hoạch và mục tiêu rõ ràng ngay từ giai đoạn đầu của quy trình lập pháp. Thứ hai, cần đầu tư xứng đáng về nguồn lực và có chế độ, chính sách đặc thù, vượt trội cho HLG và đội ngũ chuyên gia pháp lý. Điều này sẽ giúp Hội có đủ tiềm lực để thực hiện các đề tài nghiên cứu độc lập, nâng cao chất lượng phản biện và trở thành một đối tác tư vấn chiến lược thực sự cho các cơ quan lập pháp và hành pháp.
2. Đối với Hội Luật gia Việt Nam: (i)Cần đổi mới phương thức hoạt động, từ việc tổ chức các hội thảo đơn thuần sang sử dụng các phương pháp nghiên cứu, khảo sát xã hội học hiện đại để thu thập ý kiến rộng rãi từ người dân và chuyên gia. Điều này sẽ nâng cao tính thuyết phục và cơ sở khoa học của các ý kiến phản biện.Tăng cường sự chủ động, thay vì chỉ chờ đợi các dự thảo được gửi đến, Hội cần chủ động hơn nữa trong việc nghiên cứu, dự báo và đề xuất các vấn đề pháp lý cần được ưu tiên giải quyết trước cả khi các dự án luật được hình thành. Điều này sẽ giúp Hội thực sự đóng vai trò “kiến tạo” theo đúng tinh thần của Nghị quyết 66.
(ii) Ứng dụng công nghệ số vào hoạt động giám sát: HLGVN cần triển khai một dự án thí điểm về giám sát số hóa. Xây dựng một nền tảng trực tuyến để hội viên và người dân có thể báo cáo, phản ánh các hành vi vi phạm pháp luật. Dữ liệu từ nền tảng này có thể được HLGVN sử dụng để phân tích, xác định các điểm nóng và các vấn đề có tính hệ thống trong việc thi hành pháp luật, chuyển từ giám sát mang tính vật lý, cục bộ sang giám sát số, liên tục, trên diện rộng. Kết hợp với chuyên môn hóa trong giám sát, thay vì giám sát dàn trải nên tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực trọng điểm và phức tạp có tác động lớn đến xã hội, như quản lý đất đai và phòng, chống tham nhũng... Việc chuyên môn hóa sẽ giúp Hội sử dụng hiệu quả nguồn lực hạn chế và tạo ra những báo cáo giám sát có chiều sâu, đáng tin cậy.
TS. Trần Công Phàn, Phó Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch thường trực Hội Luật gia Việt Nam chủ trì làm việc với đại diện Lãnh đạo Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế (IBLA) về công tác nghiên cứu khoa học trong giai đoạn tới
Nghị quyết 66 yêu cầu thực hiện chính sách đặc thù, vượt trội, áp dụng chế độ thù lao, thuê khoán tương xứng để thu hút, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia các nhiệm vụ, hoạt động xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật. Đây là cơ cở pháp lý để Trung ương Hội vận dụng xây dựng và kiện toàn đội ngũ nhân lực đảm bảo có hiệu quả. Theo đó cần kiện toàn cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực của Hội (từ Trung ương Hội đến các cấp Hội) theo hướng chuyên nghiệp hơn.
(iii) Ưu tiên đầu tư nguồn lực cho các đơn vị trực thuộc, gồm: Viện Khoa học pháp lý và Kinh doanh quốc tế, Viện Nghiên cứu pháp luật và kinh tế ASEAN và các Trung tâm tư vấn pháp luật. Đặc biệt là đối với các Viện Nghiên cứu khoa học, cần phải xác định đó là lực lượng quan trọng để giúp Hội Luật gia VN tham gia có chất lượng vào các dự án luật bằng các luận cứ nghiên cứu khoa học và thực tiễn vững chắc, đóng góp tích cực và hiệu quả vào công cuộc đổi mới cải cách hệ thống pháp luật. Đối với các Trung tâm tư vấn pháp luật trong toàn hệ thống Hội, cần xác định đó chính là tiềm năng để Hội Luật gia VN phát huy có hiệu quả việc cung cấp các "dịch vụ pháp lý, hỗ trợ pháp lý, trợ giúp pháp lý cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận pháp luật", phù hợp với tinh thần Nghị quyết 66 đặt ra.
(iv) Nghị quyết 66 yêu cầu thực hiện chính sách đặc thù, vượt trội, áp dụng chế độ thù lao, thuê khoán tương xứng để thu hút, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia các nhiệm vụ, hoạt động xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật. Đây là cơ cở pháp lý để Trung ương Hội vận dụng xây dựng và kiện toàn đội ngũ nhân lực đảm bảo có hiệu quả. Theo đó cần kiện toàn cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực của Hội (từ Trung ương Hội đến các cấp Hội) theo hướng chuyên nghiệp hơn. Trung ương Hội cũng cần nghiên cứu xây dựng Bộ quy tắc đạo đức rõ ràng và nghiêm ngặt, được phổ biến rộng rãi và có cơ chế giám sát việc tuân thủ để đảm bảo các luật gia hoạt động một cách chuyên nghiệp và liêm chính. Đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường tổ chức các khóa học, hội thảo chuyên đề trực tuyến qua các nền tảng video conference và e-learning, cho phép cán bộ ở các cấp cơ sở dễ dàng tiếp cận các kiến thức, kỹ năng mới về tư vấn, phản biện, kỹ năng phổ biến giáo dục pháp luật.
(v) Nhân rộng các mô hình hoạt động hiệu quả. Đồng thời xây dựng các mô hình hoạt động chuyên nghiệp hơn, có khả năng tự chủ tài chính, để thu hút các nguồn lực xã hội khác.
* * *
Nhận thức đúng đắn là điểm khởi đầu, nhưng hành động quyết liệt mới là yếu tố quyết định sự thành bại. Để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 66, Hội Luật gia VN và đội ngũ Luật gia cần quyết tâm hành động, đổi mới mạnh mẽ, tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò của mình cho công cuộc phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là vinh dự của những người làm công tác pháp luật, góp phần vào sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN. Bằng sự nhiệt huyết, tinh thần trách nhiệm và trí tuệ của mình, tôi tin rằng các luật gia sẽ là những người tiên phong, hiện thực hoá những chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng thành hiện thực, xây dựng đất nước phát triển vững mạnh trên nền tảng pháp luật.
Lê Minh Trung – Lộc Chung ( thực hiện)
Theo Phaply.net.vn
