ĐÊM THÁNH VÔ CÙNG (Franz Gruber và Joseph Mohr)
Nguyễn Đình Đại

Sau khi được thụ phong linh mục vào năm 1815 khi mới 23 tuổi, Joseph Mohr (1792 - 1848) được chỉ định về làm phụ tá linh mục của một nhà thờ tại một ngôi làng của nước Áo có tên là Mariapfarr.

Tại đây vào một đêm đông, Joseph Mohr ngồi yên lặng trong nhà thờ ngắm cảnh vật bên ngoài trời bao la tuyết phủ.

Cảnh tượng ấy đẹp đẽ và yên bình biết bao, nơi một ngôi làng nhỏ khiến ông không khỏi liên tưởng đến ngày Đức Chúa Con ra đời cũng tại một ngôi làng nhỏ và vào một đêm đông tuyết phủ như vậy...

Bỗng dưng ông thấy mình hớn hở vì đầy lòng biết ơn Thiên Chúa.

Và từng giọt, từng giọt thơ rơi vào tâm trí ông một cách tự nhiên như chúng đã được ấp ủ từ lâu lắm rồi:

Đêm yên lặng, 
Đêm thánh vô cùng...

Chuyện sẽ chỉ có vậy nếu một năm sau ông không được chuyển về ngôi làng Oberndorf cách chỗ cũ chừng 100 km, nơi ông thành bạn tri kỷ với một thầy giáo làng rất giỏi âm nhạc tên là Franz Xaver Gruber (1787 - 1863).

Khi Gruber được xem bài thơ của vị linh mục trẻ (kém ông năm tuổi), những giai điệu đẹp liền xuất hiện trong ông giúp ông sáng tác ra bài hát Silent Night bất hủ vào năm 1818 với phần lời của Joseph Mohr.

Silent night, Holy night

All is calm, all is bright

Round yon virgin, mother and child

Holy infant, tender and mild

Sleep in heavenly peace,

Sleep in heavenly peace.

Silent night, Holy night

Son of God, love's pure light

Radiant beams from thy holy face

With the dawn of redeeming grace,

Jesus, Lord at thy birth

Jesus, Lord at thy birth.

Silent night, Holy night

Shepherds quake, at the sight

Glories stream from heaven above

Heavenly, hosts sing Hallelujah.

Christ the Savior is born,

Christ the Savior is born.

Nhưng vì cả hai (Franz Gruber và Joseph Mohr) đều là những người quá khiêm nhường ở địa phương nên bài hát Silent Night chỉ được phổ biến hạn chế trong phạm vi ngôi làng và cũng chỉ trong một nhóm nhỏ những người bạn văn nghệ với nhau thôi.

Năm năm trôi qua...

Chuyện đáng lẽ cũng chỉ có vậy nếu cây đàn phong cầm của nhà thờ Oberndorf không bị hư!

Cây đàn được giao cho ông thợ tên là Rainer sửa.

Sửa xong, ông này thử lại đàn nhờ bài hát mới chép được của ông thầy giáo làng.

Các con ông trong nhóm nhạc gia đình nghe thấy hay và lạ nữa, họ liền đem bài Silent Night đi dự thi hát thánh ca năm ấy.

Không ngờ nhóm nhạc "Gia đình Rainer” vào đến chung kết cuộc thi cấp huyện, cấp tỉnh rồi toàn quốc Áo.

Năm sau (1824), Silent Night được trình diễn trước vua Áo (Franz Đệ Nhất) và Nga hoàng (Aleksandre 1).

Từ đó bài hát của Franz Gruber và Joseph Mohr được đón nhận nồng nhiệt trên toàn thế giới và lời của nó đã được dịch ra hàng trăm thứ tiếng.

Riêng tại Việt Nam, Silent Night được nhạc sĩ Hùng Lân (1922 - 1986, tác giả của Khỏe Vì Nước) chuyển ngữ.

Không biết có phải vì lời chuyển ngữ quá hay hay không mà cho đến nay chúng tôi không thấy có bản dịch hay phỏng dịch nào khác với bản nhạc Đêm Thánh Vô Cùng của nhạc sĩ Hùng Lân:

Đêm Thánh vô cùng,
Giây phút tưng bừng,
Đất với Trời xe chữ đồng.

Đêm nay Chúa Con thần thánh tôn thờ,
Canh khuya giáng sinh trong chốn hang lừa.

Ơn châu báu không bờ bến,
Biết tìm kiếm của chi đền…

Ôi Chúa Thiên Đàng,
Cảm mến cơ hàn,
Nhắp chén phiền vương phong trần.

Than ôi Chúa thương người đến quên mình,
Bơ vơ chốn quê nhà lúc sinh thành.

Ai ham sống trong lạc thú,
Nhớ rằng Chúa đang đền bù…

Tinh tú trên trời,
Sông núi trên đời,
Với Thánh Thần mau kết lời!

Cao rao: Hóa công đã khéo an bài,
Sai con hiến thân mong cứu nhân loại.

Hang chiên máng rêu tạm trú,
Bốn bề tuyết sương mịt mù...

Nguyễn Đình Đại