Chào mừng bạn đến với Estonia - nơi quan tòa không phải là con người

Khi nhắc tới các quan chức cấp cao, ta ít khi nghĩ tới việc họ sẽ là đầu tàu công nghệ, kéo ngành IT cả nước đi lên. Thứ "công nghệ cao" duy nhất mà các chính trị gia, những người quản lý trong bộ máy nhà nước sở hữu có lẽ là smartphone; đây đó một hai người sử dụng tài khoản mạng xã hội để nêu quan điểm hay tương tác với dân chúng.

Nhưng khi nhìn sang anh Ott Velsberg, người con của đất Estonia, ta sẽ phải sớm thay đổi suy nghĩ cho hợp với thời đại 4.0. Với tư cách là Giám đốc Dữ liệu, anh chàng 28 tuổi là người quản lý toàn bộ cuộc cách mạng công nghệ tại đất nước Châu Âu nhỏ nhắn, cố gắng đưa trí tuệ nhân tạo vào đời sống của 1,3 triệu cư dân.

"Chúng tôi muốn chính phủ phải gọn nhẹ hết mức có thể", anh Velsberg nói. Thời điểm hiện tại, chàng trai đang cố gắng hoàn thiện luận án tiến sỹ tại Đại học Umeå, Thụy Sĩ. Những con chữ xoay quanh việc áp dụng Internet Vạn Vật - Internet of Things và cảm biến dữ liệu vào hệ thống quản lý của chính phủ sẽ sớm trở thành đề cương tham khảo cho việc lập pháp tương lai.

Tháng Tám năm ngoái, chính phủ Estonia chiêu mộ Velsberg về cho dự án mới, ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào nhiều Bộ, ban ngành và dịch vụ hỗ trợ người dân.

Khoảng 22% dân số Estonia đang làm việc cho chính phủ, con số trung bình khi so với các nước Châu Âu, nhưng nhiều hơn 4% so với số liệu của Mỹ.

Giám đốc Công nghệ Thông tin của Estonia, Siim Sikkut bắt đầu những dự án ứng dụng AI từ năm 2017, trước cả khi nhận thấy tài năng của Velsberg để tuyển mộ. Chàng trai 28 tuổi nói vào thời điểm hiện tại, Estonia đã áp dụng hoặc trí tuệ nhân tạo, hoặc machine learning vào 13 nơi. Thuật toán đã có thể thay thế nhân viên chính phủ chậm chạp, nhiêu khê với nhiều lớp thủ tục.

Mỗi mùa hè, các thanh tra sẽ không phải tới tận nông trại của những người nhận trợ cấp chính phủ, kiểm tra tiến độ gặt cỏ khô. Hình ảnh vệ tinh do Cơ quan Vũ trụ Châu Âu ESA cung cấp, được chụp mới mỗi tuần suốt từ tháng Năm tới tháng Mười, phân tích bằng thuật toán deep learning do Đài quan sát Tartu phát triển, sẽ làm đỡ công việc mệt mỏi.

Khi đặt hình ảnh mới chụp lên bản đồ địa hình địa phương, thuật toán sẽ phân tích từng pixel của ảnh để tìm ra từng phần cỏ chưa cắt. Việc chăn dắt gia súc hoặc tự giác cắt cỏ có thể khiến hình ảnh vệ tinh nhầm lẫn, nên vẫn cần tới sự can thiệp của các thanh tra, xuống địa phương kiểm tra thực tế.

Khoảng 2 tuần trước khi hạn cuối, hệ thống nhắn tin tự động sẽ gửi tin nhắn, email cho người nông dân kèm theo đường link dẫn tới hình vệ tinh của chính cánh đồng nhà họ.

Các bản tóm tắt trình độ chuyên môn của những nhân sự đã nghỉ việc sẽ được đưa vào hệ thống machine learning, tự động được đưa về những nhà tuyển dụng phù hợp.

Bất cứ đứa trẻ Estonia nào sinh ra cũng đã có sẵn một suất trong trường học địa phương. Toàn bộ dữ liệu liên quan của bệnh viện đều được cập nhật sang trường sớm nhất có thể, cắt giảm được khoảng thời gian nộp đơn xin học của phụ huynh.

Bộ Tư pháp Estonia nhờ tới Velsberg và đội ngũ các nhà nghiên cứu thiết kế nên một "thẩm phán robot", có khả năng xử những tranh chấp tài sản nhỏ, dưới 7.000 Euro – tương đương 183 triệu VNĐ. Các nhà hành pháp mong muốn hệ thống mới có thể giải quyết được những vụ án tồn đọng nhiều năm nhưng không có nhân lực giải quyết.

Cần rất nhiều chỉnh sửa để có một hệ thống không phạm sai lầm, quá trình phát triển sẽ cần tới bàn tay chỉnh sửa của toàn bộ đôi ngũ Velsberg và những luật sư, thẩm phán tiếng tăm.

Estonia không phải đất nước nuôi tham vọng đưa yếu tố AI vào khía cạnh hành pháp, nhưng có lẽ họ là nơi đầu tiên cho phép thuật toán nắm quyền quyết định.

Tại Mỹ, thuật toán giúp thẩm phán tìm ra bản án phù hợp tội danh.

Chatbot DoNotPay tới từ Vương quốc Anh, chạy bằng sức mạnh trí tuệ nhân tạo đã đưa ra thành công tới 160.000 vé phạt đỗ xe sai quy định tại cả London và New York.

Eesti Oigusbüroo, công ty luật tại Tallinn, thủ đô của Estonia sử dụng chatbot để đưa ra lời khuyên cho người dùng, tự động tạo ra những văn bản pháp luật đơn giản để đưa về cho các ban ngành liên quan. Toàn bộ dịch vụ của Eesti Oigusbüroo cung cấp qua chatbot đều miễn phí.